I. YAPAY ZEKANIN HUKUKİ NİTELİĞİ
Hayatımıza yeni yeni girmeye başlayan ve gelecekte kullanım alanlarını arttıracağına kesin
gözle bakılan yapay zekanın, güncel durumda hukuki niteliği ve tanımı tartışmalıdır. Bu
durumun bir sonucu olarak yapay zekanın sorumluluk rejimi henüz net olarak
belirlenmemiştir. Avrupa Parlamentosu tarafından çalışmaları devam eden yapay zeka yasası
bu eksikliği gidermeyi amaçlamaktadır.
Yapay zekanın kişiliğine ilişkin önerilerin başında, Avrupa Parlamentosu tarafından ileri
sürülen elektronik kişilik görüşü gelmektedir. Yapay zekanın elektronik ve otonom yapıları
sebebiyle gelecekte insan gibi olabileceği ve gerçek kişi dışında bir kişiliğe sahip olması
gerektiği düşüncesi kabul görmektedir. Bu minvalde Avrupa Parlamentosu yayınladığı öneri
raporunda; Uzun vadede yapay zekanın bir eşya olarak kabul edilemeyeceği, hak sahibi olmak
yükümlülük altına girmek gibi kişiliği haiz özellikler barındıracağını ileri sürmüştür 7 .
Yapay zekanın kişiliğine ilişkin diğer bir öneri tüzel kişilik görüşüdür. Bu görüş esasında
yapay zekanın, tüzel kişiler gibi gerçek kişiler haricinde bir kişiliğe sahip olması nedeniyle
onlara benzediği yaklaşımına dayanmaktadır 8 . Dolayısıyla bu yaklaşıma göre, yapay zeka da
tüzel kişilik içinde değerlendirilmelidir.
Doktrinde yapay zekaya sui generis bir kişilik tanınması yaklaşımı baskın olsa da, farklı bir
bakış açısı olarak, yapay zekaya kişilik tanınmaması gerektiğini savunan görüşler de
bulunmaktadır. Bu yaklaşımlar genellikle yapay zekanın bir eşya olduğu, insanların günlük
hayatını kolaylaştırmak için üretilen bir makineden fazlası olmadığı hatta gelecekte hiçbir zaman insan gibi olamayacağı düşüncesine dayanmaktadır 9 . Dolayısıyla bu görüş
çerçevesinde yapay zekaya bir kişilik atfedilmesi gereksizdir.
II. YAPAY ZEKANIN ZARAR SORUMLULUĞU
1. Bir ürün olarak yapay zeka
Yapay zekanın herhangi bir kişiliğe sahip olmadığı yani bir hizmet veya ürün olarak
değerlendirildiği görüşler kabul edilir ise, yapay zekanın doğrudan sorumluluğundan
bahsedilemeyecektir. Avrupa Parlamentosunun da tavsiye raporunda belirttiği üzere, mevcut
yasal düzenlemeler yapay zekanın değil; ancak üreticisi, operatörü, mal sahibi veya
kullanıcısının sorumluluğuna imkan vermektedir 10 . Doktrinde de yapay zekanın tamamen
otonom olması ve kendi davranışlarını idrak edebilecek kapasitede olması halinde
sorumluluğunun gündeme gelebileceği görüşü ileri sürülmektedir 11 .
Yapay zekanın ürün olarak değerlendirildiği görüş çerçevesinde, Türk hukuku özelinde ele
aldığımızda, 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu; Ürün sorumluluğu
tazminatı başlıklı 6. Madde, 1. fıkrası:
“…(1) Ürünün, bir kişiye veya bir mala zarar vermesi halinde, bu ürünün imalatçısı
veya ithalatçısı zararı gidermekle yükümlüdür..”
Şeklinde olup, bu hüküm gereğince piyasaya sunulan ürünün hatalı olması ve zarara yol
açması halinde üreticinin veya ithalatçının sorumluluğu gündeme gelmektedir. Yani ilgili
düzenleme uyarınca üreticinin, sözleşmesel ve haksız fiil sorumluluğuna dayanarak Türk
Borçlar Kanunun ilgili hükümlerince sorumluluğuna gidilebilir. Günümüzde yapay zekaya
9 Kara Kılıçarslan S. YAPAY ZEKANIN HUKUKİ STATÜSÜ VE HUKUKİ KİŞİLİĞİ ÜZERİNE TARTIŞMALAR. YBHD. 2019; (2): 363-389.
10 European Parliament resolution of 16 February 2017 with recommendations to the Commission on Civil Law Rules on
Robotics (2015/2103(INL)), s.5
11 SARI Onur, Yapay Zekanın Sebep Olduğu Zararlardan Doğan Sorumluluk, TBB Barosu 2020 Sayı: 147, 2019, s. 259
15.11.2023
2
Büyükdere Cd. Bahar Sk. River Plaza No:13/22 Özdilek Center Levent/İSTANBUL
Tel: 0212 270 00 04 – Fax: 0212 278 00 44 – E-mail: [email protected] www.lexist.com.tr
ilişkin olaylarda, dünya genelindeki sorumluluk yaklaşımı da ülkemizdekine benzemektedir.
Amerika Birleşik Devletlerinde ve Çin'de yakın zamanda hayata geçirilen, otonom araçlarla
ilgili kazalarda sürücüden ziyade, üreticinin sorumluluğu gündeme gelmektedir 12 .
Bir görüşe göre, yapay zekadan doğan zararlardan sorumluluk için kusursuz sorumluluk
rejimi uygulanması faydalı olabilir 13 . Örnek vermek gerekirse, üreticinin yapay zekanın
fiillerinden kusuru bulunmasa dahi sorumlu olması; (TBK.65) hakkaniyet sorumluluğu veya
(TBK.70) tehlike sorumluluğu hükümleri kıyasen uygulanarak mümkün olabilecektir. Bu
sorumluluk rejiminin kabul edilmesi halinde zarar görenin, sadece zararını ve zarar ile yapay
zeka sistemi arasındaki nedensellik bağını ispat etmesi yeterli olacaktır.
Kusursuz sorumluluk rejimini bir tarafa bırakırsak, yapay zekanın zararları temel sorumluluk
rejimi olarak haksız fiil hükümleri çerçevesinde de tazmin edilebilir. Bu durumda zarar
görenin haksız fiil şartlarını ispat etmesi halinde üreticinin sorumluluğu doğacaktır.
2. Bir kişi olarak yapay zeka
Avrupa parlamentosu tavsiye raporunda yapılan değerlendirmelere göre, mevcut
düzenlemelerle yapay zekanın kendi fillerinden sorumlu tutulması mümkün
görünmemektedir 14 . Fakat yakın gelecekte kendi değişik deneyimlerinden öğrenen ve
çevresiyle benzersiz şekilde etkileşime giren özelliklere sahip robotların olması olasıdır. Bu
tespitin sonucu olarak Parlamentoda, mevcut normların yetersiz olduğu ve teknolojik
gelişmelere uygun yeni kurallar gerektiği vurgulanmıştır.
Yukarıda açıkladığımız ihtiyaçlar doğrultusunda Avrupa Parlementosu tarafından elektronik
kişilik adı altında özel bir yasal statü oluşturarak yapay zekanın sorumluluk rejiminin
oluşturulması planlanmıştır. Bu çerçevede, özerk robotlar tarafından verilen zararın sorumluluğunu paylaşmadaki karmaşıklığı gidermek için, araçlar için kullanılan trafik
sigortası gibi robotlar için de tüm potansiyel sorumlulukları kapsayan bir sigorta sistemi
kurulabilir 15 . Uzun vadede, sofistike otonom robotların, aldıkları özerk kararlarla verdikleri
zararlardan sorumlu olacakları bir elektronik kişilik statüsü kullanılabilir 16 .
